Często konieczne jest przedstawienie na jednym wykresie danych o znacznie różnych wartościach dwóch zmiennych bądź mierzonych w różnych jednostkach. W takiej sytuacji jednym z rozwiązań jest zastosowanie wykresu z dwiema pionowymi osiami. Jakich błędów należy uniknąć, tworząc taki wykres?

Dane o stosunkowo wysokich i niskich wartościach – wykres kolumnowo-liniowy

Wykres z dwiema osiami jest bardzo przydatny do przedstawienia danych dotyczących elementów o różnych wartościach. Dobrym przykładem jest wykres ilustrujący sprzedaż produktu zarówno w poszczególnych kwartałach, jak i łącznej sprzedaży w całym roku.

Na powyższym wykresie bardzo ciężko jest odczytać wartości sprzedaży w poszczególnych kwartałach, są one znacznie niższe niż wartości łącznej sprzedaży. Dlatego też dobrym rozwiązaniem jest, poza osią główną, stworzyć dodatkową oś pomocniczą, przedstawiającą inną skalę wartości.   Znacznie lepiej jest przedstawić dane dotyczące jednej z osi w innej formie, korzystając na przykład z wykresu liniowego.

Wykres jest teraz czytelny i daje możliwość dokładniejszego odczytania poszczególnych wartości. W tym momencie należy pamiętać, że nie możemy porównywać wizualnie wartości sprzedaży z poszczególnych kwartałów z łączną roczną sprzedażą. Dla pozbycia się pokusy porównywania tych wartości odpowiednim rozwiązaniem jest stworzenie dwóch oddzielnych wykresów- jednego pokazującego wszystkie dane korzystając tylko z jednej osi, a także drugiego prezentującego tylko niższe wartości (w tym przypadku wartość sprzedaży w poszczególnych kwartałach).

Dane wyrażone w różnych jednostkach – wykres kolumnowo-kolumnowy

Częstym błędem jest tworzenie wykresów z dwiema osiami dla wykresów kolumnowych. Czy to przynosi jakiekolwiek korzyści? Prawda jest taka, że wykres przedstawiony w ten sposób wprowadza w błąd, przynosi wiele zamieszania. Wykresy kolumnowe stosowane są do porównań ilościowych. Dlatego przedstawienie tego typu wykresu w formie kolumn błędnie prowadzi do porównywania wartości, mimo ich różnych jednostek. Dzieje się tak dlatego, że kolumny stoją obok siebie i ich porównywanie ze sobą jest najbardziej naturalną czynnością, którą wykonuje nasz mózg.

Dane wyrażone w różnych jednostkach – wykres liniowo-liniowy

Możliwość jednoczesnego analizowania obu rodzajów zmiennych istnieje w przypadku, gdy na wykresie zaprezentowane są dane dotyczące tego samego elementu, mierzone w różnych jednostkach, przykładowo: przychód i liczba sprzedanych produktów w okresie od stycznia do grudnia. Rozwiązaniem problemu różnych jednostek jest zastosowanie wykresu punktowego bądź liniowego.

Wykres liniowy umożliwia porównanie zmian przychodu ze zmianami liczby sprzedanych produktów w ciągu roku. Taka forma zwracając uwagę głównie na zmienność w czasie, a nie na wartości w poszczególnych momentach, wpływa znacznie na efektywność. Od wykresu z dwiema osiami oczekujemy właśnie takich własności. Naszą uwagę momentalnie zwracają punkty, w których obie linie się krzyżują. Zazwyczaj takie punkty są istotne. Jednak w przypadku, gdy przedstawione wielkości wyrażone są w różnych jednostkach punkt przecięcia nie daje żadnej informacji. Aby pozbyć się tego złudzenia należy manewrować skalą przedstawioną na jednej z osi w taki sposób, aby uniknąć punktów przecięcia.

Dobrym sposobem jest również umieszczenie początków linii w jednym punkcie tak, aby się nie krzyżowały.  

Dwa oddzielne wykresy z dwiema osiami

Mimo wszystko, najlepszym rozwiązaniem w tym przypadku byłoby przedstawienie danych na dwóch niezależnych wykresach, co zupełnie rozwiąże problem pokusy porównywania wartości wyrażanych w różnych jednostkach. Taki wykres zabierze więcej miejsca, ale da największą gwarancję, że wnioski wyciągnięte z jego analizy będą poprawne.