William Cleveland i Robert McGill w 1984 przeprowadzili staranne eksperymenty, aby stwierdzić, który rodzaj wykresu, uwzględniając wielorakie atrybuty takie jak długość linii, położenie atrybutu na wspólnej skali czy nachylenie linii – najdokładniej zaprezentuje nam informacje, które chcemy uwydatnić, tworząc dany wykres. Ze swoich badań wywnioskowali, że takim wykresem jest wykres punktowy.

O serii Wykres punktowy

Ten artykuł jest częścią serii „Wykres punktowy”, który objął następujące tematy:

1. Wykres punktowy (ang. dot plot) – alternatywa dla wykresu kolumnowego
2. Jak stworzyć wykres punktowy częstotliwości w Excelu?
3. Jak utworzyć porównawczy wykres punktowy w Excelu?
4. Jak utworzyć porównawczy wykres punktowy w Excelu z etykietami na osi Y?
5. Jak zachowuje się wykres punktowy w programie Excel 2013?

Tradycyjne zastosowanie wykresu punktowego

W najbardziej podstawowej formie wykres punktowy stosuje się, aby pokazać zależność między zjawiskiem umieszczonym na osi x a zmienną położoną na osi y. Tak powstaje wykres rozproszenia (ang. scatter), zwany też XY (w programie Excel wykres tez nazywa się właśnie XY punktowy a w języku angielskim XY scatter plot). Poniższy przykład pokazuje zależność między czasem analizy kredytu (w dniach) a kwotą kredytu, o który był złożony wniosek (w zł). My jednak chcemy przyjrzeć się innym, mniej znanym zastosowaniom tego wykresu, które, jak udowodnili Cleveland i McGill, mają wiele zalet.

Wykres punktowy vs Wykres słupkowy

W pierwszej kolejności przyjrzyjmy się tym samym danym na wykresie punktowym i słupkowym. Poniższe wykresy przedstawiają przychody ponad 30 oddziałów (tys. zł).

Jakie zalety ma wykres punktowy? Wykres punktowy jest mniej zatłoczony, przy zachowaniu czytelności i możliwości porównywania poszczególnych elementów. Przy wydruku z pewnością pochłonie nam mniej atramentu.

Spójrzmy na kolejny wykres, który przestawia Zyski dla tych samych oddziałów. Zauważmy, że łatwo, bez zbędnego “upychania” wykresu, możemy zorientować się, jaki poziom Zysków ma każdy z oddziałów.

Największą siłą wykresu punktowego jest jednak to, że możemy przedstawić w przejrzysty sposób wiele porównywanych zmiennych (np. przychody i zyski poszczególnych oddziałów) na jednym wykresie.

Jaki znacznik dla wykresu punktowego wybrać?

Badania prowadzone nad znacznikami pokazały, że powinniśmy w pierwszej kolejności korzystać z okręgów, a następnie wybierać kwadrat, +, x, gwiazdka, romb. Różne kształty dla znaczników mają tę zaletą, że gdy wydrukujemy wykres w odcieniach szarości nasz wykres nie straci nic ze swojej czytelności. Natomiast drukując wykres słupkowy w odcieniach szarości, jego czytelność drastycznie zostałaby zmniejszona.

Wykres punktowy vs Wykres kolumnowy

Wykresy punktowe są nie tylko alternatywą dla wykresów słupkowych. Mogą one być także świetnym sposobem, aby zastąpić zatłoczone wykresy kolumnowe. Poniższy wykres kolumnowy przestawia koszty z tytułu omów o pracę oraz koszty z tytułu premii w podziale na 3 oddziały i 4 rodzaje stanowisk.

Poniżej te same dane zostały przedstawione na wykresie punktowym. Wykres ten pozwala łatwiej porównać koszty np. administracji w poszczególnych miastach. Wykres ten jest bardziej czytelny, co realnie pomaga w wyciąganiu wniosków.

Wykres punktowy a oś w zerze

Wykres punktowy może być również bardzo przydatny, gdy mamy zaprezentować dane o zbliżonych wartościach. W poniższym przykładzie przychody poszczególnych oddziałów oscylują pomiędzy 93 a 99 milionów. Gdy wstawimy wykres słupkowy, poszczególne słupki będą podobnej długości i ciężko będzie z wykresu odczytać różnice w przychodzie.

Możemy ustawić, aby na osi były wyświetlane wartości pomiędzy 93 a 99mln, ale wówczas powstanie nam wizualizacyjne przekłamanie, ponieważ długości poszczególnych słupków nie będą proporcjonalne do wartości przychodów (dowiedz się więcej o współczynniku kłamstwa).

Gdy zastąpimy wykres słupkowy diagramem punktowym z wyświetlanymi danymi będziemy widzieli różnice w przychodach oddziałów, jednocześnie mając gwarancję, że nasz wykres nie wprowadza Odbiorcy w błąd.

Wilkinsonowy wykres punktowy

Inną wersją wykresu punktowego, której autorem jest Leland Wilkinson, jest wykres punktowy wilkinsonowy. Przedstawia on proste wartości ilościowe dla poszczególnych kategorii. Wykresy te jeszcze w erze przedkomputerowej rysowane były ręcznie dla zobrazowania rozkładu danych. Wykresy te są użyteczne, gdy przedstawiamy niewielkie ilościowo dane. Gdy spróbujemy przedstawić dane większe niż 20, nasz wykres będzie zbyt zatłoczony przez co stanie się mniej wydajny niż wykres kolumnowy, słupkowy czy histogram. Poniżej wykres przedstawiający liczbę nowych lokali otwartych w kolejnych pierwszych 8 miesiącach roku.

Podsumowanie

Podsumowując rozważania na temat wykresu punktowego stwierdzamy, że ma on kilka zalet, na które warto zwrócić uwagę, wybierają odpowiedni typ wizualizacji:

1. Zużywa mało atramentu, nie tracąc nic z przejrzystości i analizy danych.
2. Dzięki niemu wszystkie etykiety są w poziomie, przez co wykres jest bardziej czytelny.
3. Osi tego wykresu nie trzeba zaczynać w zerze, przez co możemy przybliżyć odbiorcy nasze dane, nie wprowadzając go w błąd (jak ma to miejsce w przypadku wykresu kolumnowego).
4. Dzięki zastosowaniu różnych znaczników, łatwo odróżnić wiele serii wykresu od siebie.

Seria artykułów o wykresie punktowym

1. Wykres punktowy (ang. dot plot) – alternatywa dla wykresu kolumnowego
2. Jak stworzyć wykres punktowy częstotliwości w Excelu?
3. Jak utworzyć porównawczy wykres punktowy w Excelu?
4. Jak utworzyć porównawczy wykres punktowy w Excelu z etykietami na osi Y?
5. Jak zachowuje się wykres punktowy w programie Excel 2013?

Znasz ciekawy wykres punktowy? Podziel się w komentarzu.