Diagram relacyjny (ang. network diagram), znany także jako graf relacyjny czy mapa relacji, to specyficzny rodzaj wykresu, a właściwie diagramu, który pokazuje zależności między jego elementami. Oprócz zależności ukazywana jest również pewnego rodzaju mapa powiązań oraz oddziaływania poszczególnych komponentów na siebie.

Diagram relacyjny wykorzystywany jest często w pracy naukowców, informatyków, architektów oraz inżynierów, ponieważ wizualna prezentacja jest idealnym sposobem do przejrzystego pokazania jak działa np. sieć  oraz jak jej elementy są ze sobą połączone.

Źródło: https://www.smartdraw.com/network-diagram/
Diagram jest najczęściej zbudowany z punktów, węzłów, wierzchołków, które są połączone ze sobą za pomocą krawędzi, strzałek lub po prostu linii. Zazwyczaj węzły są rysowane jako kropki lub okręgi, używa się także ikon.

Diagram relacyjny może być pośredni lub bezpośredni. Pośredni ukazuje tylko połączenia między elementami, zaś bezpośredni pokazuje czy połączenie jest jednokierunkowe czy dwukierunkowe.

Ten rodzaj diagramu jest często wykorzystywany do wizualizacji relacji oraz procesów psychicznych, biologicznych, socjalnych oraz tych, które dotyczą systemów informacyjnych. Wiele praktycznych problemów może być prezentowanych przez diagram relacyjny. W informatyce jest używany do pokazywania sieci komunikacji, organizacji danych, urządzeń obliczeniowych, przepływu obliczeń, itd. Jako przykład można podać strukturę sieciową strony internetowej, która to będzie reprezentowana przez bezpośredni diagram, w którym wierzchołki reprezentują strony internetowe, natomiast krawędzie – połączenia z jednej strony do drugiej.

Diagram relacyjny może także przedstawiać zależności korporacyjne. W artykule 15 najciekawszych infografik w Internecie jako interesująca wizualizacja została przedstawiona siatka relacji między wielkimi międzynarodowymi korporacjami, a markami, które do nich należą. Można zauważyć, że większość marek, które znamy, należy właściwie do kilku kluczowych graczy na rynku.

Na diagramie daną firmę przedstawia jej wyróżnione logo. Od logo poprowadzona jest strzałka prowadząca do należącej marki. Ponadto marki są pogrupowane w odpowiadające sobie kategorie, tj. kawy, wyroby czekoladowe, środki chemiczne itd.,

Źródło:

Na podstawie dwóch powyższych przykładów można dojść do prostego wniosku: na tym specyficznym wykresie nie ma żadnych liczb! Jest to prawdą – wielkość nie jest pokazywana numerycznie, a poprzez kolor, wielkość węzła, grubość/wielkość strzałki. Są to oczywiście oznaczenia, które nie pozwalają odczytać dokładnej wartości, a jedynie jej przybliżenie/rząd wielkości.

Ciekawostką może być możliwość stworzenia diagramu relacyjnego oferowana przez Google. Na poniższym filmie widać jak można zobaczyć relacje użytkownika Google + w sieci. Diagram ten jest interaktywny.

Innym ciekawym przykładem jest projekt fundacji ePaństwo o nazwie mojePaństwo, który pozwala na obrazowanie zależności osób i instytucji w KRS-ie.

Źródło: https://mojepanstwo.pl/krs

Ciekawe przykłady diagramów relacyjnych

Wykres relacyjny typu force-directed (nazywany w Power BI Network Navigator)

Wykres relacyjny typu force-directed z wartością liczbową reprezentowaną jako grubość linii

Wykres strunowy (ang. chord diagram)

Wykres łukowy (ang. arc diagram)

Wykres Sankeya, pokazujący wielkość przepływów

Źródło: https://app.powerbi.com/visuals/

Jak stworzyć diagram relacyjny?

NodleXL dla programu Excel

Darmowa nakładka na Excel, która umożliwia stworzenie diagramu relacyjnego.

Źródło : https://nodexl.codeplex.com/

Power BI

Power BI Desktop to bezpłatna aplikacja do raportowania analizy i wizualizacji danych od Microsoft, w której również możliwe jest tworzenie diagramów relacyjnych. Bibliotekę diagramów dogrywa się z dodatkowych wykresów, jak np. poniższy Network Navigator:

Źródło: https://app.powerbi.com/visuals/

Cytoscape

Darmowa platforma do wizualizacji sieci połączeń molekularnych, ścieżek biologicznych oraz do integrowania tych sieci z profilami genetycznymi oraz innymi danymi. Platforma była oryginalnie zaprojektowana dla biologów, teraz jest używana do analiz sieci oraz wizualizacji.

Źródło: http://www.cytoscape.org/what_is_cytoscape.html

Datamatic

Dostępny za darmo w wersji demo. Służy do szeroko pojętej wizualizacji danych. Z dostępnych szablonów wybieramy jeden i zaczytujemy dane. Następnie dostosowujemy wynik do swoich preferencji i publikujemy.

Źródło: http://datamatic.co/

Gephi

Darmowa platforma służąca do wizualizacji grafów i relacji.

Źródło :https://gephi.org/

Graph-tool

Moduł do manipulowania oraz analizami statystycznymi diagramów. Program do użytku programistów bądź osób znających C++.

Źródło: https://graph-tool.skewed.de/

Plotly

Narzędzie w języku Python.

Źródło :https://plot.ly/ipython-notebooks/network-graphs/